"...bir seyirciydi yalnizca. goz kamastiran siginagin yamacina cekilmis , aslinda baktiginin huznun siginagi oldugunu kesfeden (oscar wilde-de profundis). cennetin dogusu (east of eden) new york galasini james dean siz yapmisti. herkes elia kazan in yeni kesfini konusuyordu.herkes yeni bir brando nun daha bulundugunu dusunmustu.hakkinda bir cok magazin haberi yapilabilecek, kendi yasam tarzlarini kendilerine gosterecek birini bulduklarini sanmislardi.oysa ki unuttuklari bir sey vardi. kendi kaliplarinin cok otesinde bir idol dogmustu.
hayatinin satir baslari icerigine kiyasla cok sadeydi.1931 yilinda indiana da kucuk bir kasaba da dogmus. dokuz yasinda annesinin olmesi sonucu halasinin yaninda kucuk bir ciftlikte(fairmount) buyudu. lise egitimini yaptigi california da aktorluk egitimi aldi.hayatinin donum noktasi new york a gitmesiydi.fazla parasi olmadigi icin ucretsiz egitim veren actor studios un yetenek sinavlarina girdi.ve kazandi.o zamanlar hayranlik duydugu marlon brando da bu okulda ogretim gormustu. okulun kurucusu turk asilli elia kazan di. ilk sinema filmi ve ilk buyuk basarisi olan east of eden(cennetin dogusu) kazan in kendisini kesfiyle oldu. elia kazan bir yasam adli kitabinda james dean le karsilasmasini soyle anlatiyor: romani senaryolastirmakta olan poul osborn bana bir oyunda kisacik rolu olan bir genci gormemi tavsiye etti.ilkin james dean i hic gozum tutmadi
yine marlon u dusunmeye basladim.ama osborn un gonlu olsun diye james dean i warner in new york ofisine davet ettim.iceri girdigimde o bir kanepenin kenerina oturmus ,blucin caputlar ve sinsi koselerden olusmaktaydi. yuzu gereksiz yere somurtuktu.bundan hoslanmadigim icin onu beklettim. buna gosterecegi tepkiyi merak ediyordum.galiba baskin cikmistim, odama cagirdigim zaman o kustah ifadesi silinmisti. cene calmaya yeltendim ya jimmy nin hic sohbeti yoktu. oylece oturup birbirimize baktik. bana motosikletiyle gezmeyi onerdi.gezintiden zevk aldigimi soyleyemem , cunku
jimmy gosteris yapiyordu: buyuk kent trafigini umursamayan bir tasra cocugu. ofise dondugumde osborn u aradim ve bu cocugun aynen romandaki cal oldugunu soyledim.jimmy i yakinimizda oturan john steinbeck e gonderdim. sonradan resmen cal degil mi diye sordum. resmen cal
dedi.hepsi bu. havaalanina gitmek icin jimmy i oturdugu kenar mahalleden aldik. isterseniz inanmayin, ama elinde kagida sarilip iplerle baglanmis iki paketle cikageldi.o luks limuzinin icine oyle aykiri kaciyordu ki! .
film gosterime girdikten sonra buyuk bir un kazandi ve ardindan digerleri
geldi. rebel without a couse (asi genclik) ve gaint (devlerin aski). diger iki filmde de ,ilk filmindeki gibi bunalimli (icsel kavgaya dusmus veya dusurulmus) , toplumun koydugu anlamsiz sert kurallara uymayan asi yi canlandirdi.
cennetin dogusu temelde incildeki habil-kabil hikayesiydi. usta yazar john steinbeck in romanin sadece son kismi filme uyarlanmistir. filmin konusu annesiz buyumus iki kardesin baskici bir babanin sevgisini kazanmak icin yaptiklari rekabet etrafinda gelisir. james dean in oynadigi cal trask
karakteri annesi benzedigi gerekcesiyle baba(raymond massy) tarafindan sevilmez. james dean icin kendi hayatindan da bir kesit olan bu rolu basariyla canlandirmak zor olmadi. jimmy role oyle uyum sagladiki cekimler disinda sette de raymond massy le arasinda surekli bir catisma olur. hemen
ardindan asi genclik gelir. iste bu film james dean e bugun hala anilan sifatini kazandirir.asi genc.film aileleri tarafindan dislanan genclerin catismalarini konu alir. gercek hayatta ki aile yasantisina bakildigin da , james dean icin jim stark rolude zor olmasa gerek.blucin , cizme giyen ve araba yaristiran gencler.50 li yillar icin baskaldirici bir fildir. acaba sadece 50 li yillar icinmi.film bu baglamda bir kult olmustur. ve turkceye cevrilen ismiyle devlerin aski. film teksas in petrolle degisen cehresini inceler. jett rink (james dean) bir ciftlikte sigirtmac olarak calismaktadir. ciftligin sahibiyle evlenen leslie e (elizabeth taylor) asik olur. bu karsiliksiz ask zengin olma konusunda onu kamcilar. sonucta teksasin en zengini olur.buyuklugu paranin belirledigi yerin en buyugudur.gene de doyumsuzdur. karakteri geregi uyumsuz ve ulasilmaz bir teksas li. film gerek zengin oyuncu kadrosuyla , gerek tarihsel bir kesit sergilemesi sebebiyle yuzyilin en iyi filmleri listelerinin basinda gelir.
hollywood un ortasina aniden dusen tasrali bir gencti o. james dean in icindeki bosluk hollwood un bos kalan tahtini doldurmaya yetmistir. fakat james dean icin o noktaya gelmek kolay olmamisti. bir cok zorluklar, parasiz gecen yillar , annesizligin ve babasizligin verdigi eziklik , en buyuk aski pier angeli nin baska biriyle ansizin evlenmesi....belki de ulasilmaz , anlasilmaz olusunun , yalnizligi sevisinin sebebide bunlardi.
james dean in aktorluk kadar sevdigi diger bir ugrasi araba yarislarina katilmakti.belki de icinde bosluk hissini yarislarda aldigi haz ve zaferlerle tatmin etmeye calisiyordu.
peki neydi bu bosluk hissini olumsuz bir efsaneye ceviren sebep? belki de insanlar onun filmerini izlediginde kendilerini bulmustu. james dean in koyu mavi gozleri icin de kendi bunalimlarini
gorduler. daginik saclarinda kendi daginikliklarini veya ozgurluk arzularini buldular. cekingen tavirlarinda baskilar karsisinda ezilmis tavirlarini buldular. iste asilik te tam bu noktada geldi.olmasi gerektigi gibi... herkesin vermek isteyipte veremedigi tepkilerdi james dean.
neydi james dean?bir aktormu yoksa daha fazlasimi? hollywood un ortasina dusmus tasrali bir cocukmu yoksa sinirlari coktan asmis bir insanmi?iste butun bu sorulari bir sir gibi birakip giti james dean.
otuz eylul 1955 sabahi araba yarisina katilmak icin hollywood dan yeni porsche siyle birlikte ayrildi. kazadan once otoyolda james dean e ceza kesen polis eger biraz yavas gitmezseniz salinas a bir daha hic gidemeyebilirsiniz dedi. 66 ve 41 no lu yollarin kesistigi noktaya yakklasildiginda; karsi seritten gelen ford kamyon porsche nin seridine kaymaya basladi. ford un surucusu zorlukla direksiyonu toparlar. sonra porsche un tam onundeki 66. karayoluna donmek icin yeniden serit
degistirir. ford yine surucusunun kontrolunden cikar. unlu aktorun son sozu: su adam dursa hic fena olmaz olur. ve james dean bu kazayla olumsuzlesir. hafizamizda hep o 24 yasindaki asi james dean olarak kalir.
|
